Kiến trúc hiện đại 100 năm qua và Dấu ấn Kiến trúc để lại không phai. Tại sao mốc năm 1918 được coi là điểm khởi phát của Kiến trúc hiện đại?
Cột mốc Kiến trúc hiện đại 100 năm
Tại sao mốc năm 1918 được coi là điểm khởi phát của Kiến trúc hiện đại?
Nếu truy cập trang wikipedia về Kiến trúc hiện đại (tiếng Anh), ta sẽ thấy:
- Các học giả quốc tế đều chọn mốc 1918 là điểm bùng phát chính thức và mạnh mẽ của Kiến trúc
- Chuyển mình của kiến trúc theo hướng công nghiệp xuất hiện cuối thế kỷ 19. Với sự ra đời của thép, kính và bê tông, tiêu biểu là công trình Cung thủy tinh (Cristal Palace) ở Luân Đôn năm 1851.
Mầm móng đầu tiên 1900 – 1914
Những mầm mống đầu tiên của Kiến trúc hiện đại xuất hiện ở cả Châu Âu và Mỹ giai đoạn 1900-1914 (sau đó là 4 năm gián đoạn do chiến tranh).
Trong giai đoạn này, các KTS đã thể nghiệm các loại vật liệu mới (kính, bê tông, thép…) và các kỹ thuật xây dựng mới.
Năm 1910, Adolf Loos, một KTS người Áo và Séc – nhà lý thuyết có ảnh hưởng lớn ở châu Âu, đã thiết kế xây dựng nhà Steiner theo đúng triết lý công năng.
Ông công bố tác phẩm “Ornament and Crime” (trang trí và tội ác), xuất bản lần đầu tiên vào năm 1913, cổ súy các bề mặt trần trụi và rõ ràng, trái ngược với các trang trí xa hoa và cầu kỳ của kiến trúc thời kỳ trước đó.
Loos đã trở thành người tiên phong trong Kiến trúc hiện đại, ông đóng góp một phần lý thuyết và phê bình quan trọng cho Chủ nghĩa hiện đại trong kiến trúc.
Các phong cách kiến trúc hiện đại nổ ra từ sau năm 1918
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc vào cuối năm 1918, các KTS theo phong cách hiện đại gồm:
- Le Corbusier và Robert Mallet-Stevens ở Pháp
- Walter Gropius và Ludwig Mies van der Rohe ở Đức
- Và Konstantin Melnikov ở Liên Xô
Chính thức “tuyên chiến” với phong cách truyền thống: tân cổ điển, trường phái kiến trúc Beaux-Arts.
Họ chủ trương những hình khối cơ bản và loại trừ tất cả chi tiết trang trí.
Năm 1918 là cột mốc đánh dấu sự bùng nổ mạnh mẽ không chỉ của trào lưu Kiến trúc hiện đại ở Châu Âu và Liên Xô (sau cách mạng tháng 10 Nga) mà cũng là thời điểm những trào lưu, quan niệm mới gần gũi với Chủ nghĩa hiện đại khởi sinh:
- Phong cách quốc tế (International Style)
- Trường phái Bauhaus và hiệp hội Deutcher Werkbund
- Chủ nghĩa biểu hiện (expressionism)
- Kết cấu Nga (constructivism)
- Phong cách Art deco…
Năm 1919,Walter Gropius thành lập trường Bauhaus theo định hướng hiện đại và liên hệ chặt chẽ với công nghiệp với những ảnh hưởng vẫn còn đến ngày nay.
Năm 1920, Le Corbusier đồng sáng lập Tạp chí “Tư tưởng mới” (L’Espirit Nouveau) và cổ súy mạnh mẽ kiến trúc theo hướng công năng, thuần khiết, từ giã quá khứ và các chi tiết trang trí.
Ở Bắc Mỹ, những thể nghiệm đầu tiên về kiến trúc mới:
- không theo đuổi những phong cách đã có được F. L. Wright bắt đầu diễn ra trong giai đoạn 1916-1922
Các tên tuổi lớn nền kiến trúc hiện đại
Cách đây gần 20 năm, nhà phê bình kiến trúc Charles Alexander Jencks đã có một nghiên cứu rất thú vị công bố trên Tạp chí Architectural về kiến trúc thế kỷ 20 dưới góc nhìn tiến hóa.
Ông cho rằng có 4 cây đại thụ (the big four) của kiến trúc thế kỷ 20 gồm:
- le Corbusier
- Alvar Aalto
- Ludwig Mies van der Rohe
- Và Frank Lloyd Wright.
Hai trong số đó (Le Corbusier, Mies) là những nhà tư tưởng và thực hành lỗi lạc của kiến trúc hiện đại.
Ngoài ra, Jencks còn đề xuất 4 KTS “nhỏ hơn” (the little four) là:
- James Sterling
- Peter Eisenman
- Frank O. Gehry
- Và Louis Kahn vốn là những người khởi xướng đổi mới kiến trúc hiện đại, hình thành trào lưu kiến trúc hậu hiện đại.
Sự công nhận UNESCO
Nếu nói về người gây ấn tượng mạnh nhất đối với kiến trúc trong thời gian 100 năm qua, chắc chắn mỗi cá nhân sẽ có một lựa chọn cho riêng mình, từ KTS Gaudi ở những năm đầu thế kỷ 20 hay muộn hơn một chút là Wright hay Aalto những năm giữa thế kỷ 20.
Cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21, chúng ta chứng kiến sự nở rộ của nhiều tài năng đặc biệt như:
- Gehry
- Người nuôi dưỡng
- Koolhaas
- Zaha Hadid… và nhiều tên tuổi khác.
Khó để chọn ra một ai trong số họ làm người nổi bật nhất.
Nhưng có lẽ, phần đông trong chúng ta đồng ý rằng cái tên có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất đối với kiến trúc trong 100 năm qua chính là Le Corbusier:
- Người khởi xướng chủ nghĩa công năng, đưa ra triết lý “ngôi nhà là cái máy để ở”,
- Hay 5 quan điểm về kiến trúc hiện đại, các nghiên cứu và thực hành về đô thị học hay kiến trúc,sáng lập viên nhóm CIAM…
- Ông là nhà lý thuyết và là người thực hành triệt để nhất các tư tưởng của Chủ nghĩa hiện đại.
Năm 2016, UNESCO đã công nhận 17 công trình di sản của ông là những đóng góp xuất sắc cho trào lưu hiện đại
Các tác phẩm kiếm trúc hiện đại 100 năm qua
Nguồn: Tạp chí Kiến trúc số 03 – 2018
